T24 Dış Haberler
Kenya’da kürtajla ilgili yasal belirsizlik binlerce kadını arka sokak kliniklerine yönelmeye itiyor. Kimliğini korumak için ismi değiştirilen 3 çocuk annesi ve 4 aylık hamile olan Edith, Nairobi’de kürtaj yaptırmak için gittiği bir klinikte BBC Africa Eye’a “Kürtaj Kenya’da karmaşık bir konu. Bunu yapmak zorunda kaldım çünkü işe geri dönmek zorundaydım ve küçük bir bebeğim daha var” dedi.
Kökeni sömürge dönemine dayanan ceza kanunu, kürtajı yasaklayarak kadını, kürtajı yapan kişiyi ve gerekli malzemeyi sağlayan kişileri suça ortak sayıyordu. 2010 anayasası, daha geniş bir yasa yapısıyla birlikte, “annenin hayatı veya sağlığının tehlikede olduğu” veya hamileliğin “tecavüz veya ensest sonucu” ortaya çıktığı durumlarda kürtaja izin verdi.
Edith birkaç yıl önce HIV pozitif olduğunu öğrendikten sonra partneri, kendisine test yaptırmayı reddetti ve onu terk etti. BBC’ye konuşan bir avukat, HIV ile yaşarken çocuk sahibi olmanın “fiziksel sağlığın tehlikede olduğu” anlamına geldiğini söyledi. Bu ve diğer faktörler Edith’in yasal kürtaj hakkına sahip olabileceği anlamına gelse de, yasal kürtaj sağlayan doktorların çok azı bu konu hakkında açıkça konuşmaya istekliydi. Nairobi’deki Amref Uluslararası Üniversitesi’nden üreme ve cinsel sağlık uzmanı Prof Joachim Osur‘a göre, yıllar içinde yaşanan tutuklanmalar durumu sağlık çalışanları için tehlikeli hale getirdi.
Osur, “Hakimin, birinin yaptığı işlemin yasallığını nasıl yorumladığına bağlı olarak durum farklı şekillerde sonuçlanabilir” dedi. 2004 yılında Dr John Nyamu, iki hemşireyle birlikte, yaptığı kürtaj nedeniyle tutuklandı. Suçsuz bulununcaya kadar 12 ay boyunca Nairobi’deki Kamiti Maksimum Güvenlikli Hapishanesinde tutuldu. Kenya’daki medyanın onun davasıyla ilgili sansasyonu, sonunda Üreme Sağlığı ve Hakları İttifakının kurulmasına yol açtı. Ülke tarihinde ilk kez sınırlı da olsa kürtaj için yasal bir yol sağlayan 2010 anayasasının taslağının hazırlanmasına yardımcı olmak için tartışmaya öncülük eden de bu gruptu.
Güvenli ve yasal kürtaj hizmeti sunan Dr. Nyamu, kürtaj konusundaki yasal belirsizliğin, kadınların bu hizmetlere, özellikle de kamu sağlık tesislerinde izin verilmesi gerektiğinde bile erişmesini zorlaştırdığına inandığını söyledi. Nyamu, “Kenya’da güvensiz kürtaj çok yaygın” derken, belirsizlik ve yönerge eksikliği nedeniyle devlet hastanelerinde güvenli kürtajın mümkün olmadığını, en çok yoksul kadınların acı çektiğini ve sonrasında aradıkları güvenli olmayan operasyonların çok ciddi sağlık sorunlarına yol açtığını savundu.
Dr Nyamu, “Kürtaj sonrası komplikasyonlarla gelenlerin çoğu genç insanlar… Kadınlar aslında işlemi kendileri başlatıyor ya da eğitimsiz bir kişinin yardımıyla yapıyorlar” dedi.
Küresel insan hakları örgütü Üreme Hakları Merkezi’nin açıklamasına göre Kenya’da her gün yaklaşık yedi kadın ve kız çocuğu güvenli olmayan kürtajlar nedeniyle ölüyor. Binlercesi daha hastaneye kaldırılıyor. Nairobi’deki denetimsiz kliniklerde kadınlara 2 bin 500 Kenya şilini (16 dolar; 13 £) karşılığında kürtaj teklif edildiği açıklandı.
İsminin açıklanmaması kaydıyla konuşan bir kişi “Hazır olmayan birini buluyorsunuz ve o da bunu sonlandırmak istiyor. Biz yardım ediyoruz çünkü onlar yardım için geliyorlar. Bu yardıma ihtiyaçları var. Fetüsün güvenli bir şekilde imha edilmesi için ekstra ücret alıyoruz. Kadın bunu karşılayamıyorsa, onu nehre atması için birine para ödüyor.” dedi.
Milletvekili Esther Passaris, kürtaj kısıtlaması aleyhinde konuşurken aynı zamanda Kenya’da cinsel sağlığın ve aile planlaması eğitiminin iyileştirilmesi için de baskı yaptı.
Passaris, “Anayasamız yalnızca annenin sağlığı söz konusu olduğunda kürtaja izin veriyor ve sağlık yalnızca fiziksel ve biyolojik değil, duygusal ve ekonomik de oluyor. Aile planlamasına erişememenin, kadına bebek üreten bir makine olmak zorunda olmadığını bilmesi için yetki vermemenin duygusal yükünü anlamamızın zamanı geldi diye düşünüyorum. Zenginler beş yıldızlı hastanelere gidip sessizce, kimsenin haberi olmadan güvenli kürtaj yaptırma fırsatına sahip. Ancak yoksulların mücadele etmesi gerekiyor” dedi.
Mart 2022’de Kenya Yüksek Mahkemesi, kürtajın anayasa hükümlerine göre temel bir hak olduğunu onayladı ve keyfi tutuklamaların yasa dışı olduğuna karar verdi, ancak bu, Edith gibi birçok kadının korkularını hafifletmedi. Edith, kürtaj için 4 bin Kenya şilini biriktirdiğini, yeterli olmadığını ancak kliniğin sonrasında daha fazla ödeme yapması şartıyla işlemi yapmayı kabul ettiğini anlattı.
Kürtajdan bir hafta sonra BBC’ye tekrar konuşan Edith, gizlice kürtaj yaptırmanın nasıl bir şey olduğunu “Yalnızdım ve o kadar acı çekiyordum ki duvarlara çarpıyordum. Neler olduğunu merak ediyordum, bu bir doğum muydu? Bu evde yalnız ölmek istemiyorum diye düşünüyordum. Acı çekerek yapıyorsunuz çünkü böyle bir şey beklemiyordunuz. Çocukları seviyorsunuz ama yaşadığınız hayat göz önüne alındığında bunu yapmak zorundasınız.” sözleriyle anlattı.
